Yurt Dışındaki Eşe Karşı Boşanma Süreçleri | 2025

Bir boşanma davasının uluslararası nitelik kazanması, taraflardan birinin yabancı uyruklu olması, yurtdışında ikamet etmesi veya evliliğin yabancı bir ülkede yapılmış olması gibi “yabancılık unsuru” ile başlar. Bu unsurun varlığı, davanın standart yurt içi usullerle görülemeyeceği ve milletlerarası özel hukuk kurallarının devreye gireceği anlamına gelir.

Yurtdışında bulunan bir eşten boşanmak isteyen taraf, temel olarak iki ana stratejik yoldan birini seçmek durumundadır:

Doğrudan Türkiye’de Yeni Bir Boşanma Davası Açmak: Bu yol, davanın usuli işlemlerinin (tebligat, süreler vb.) tamamen Türk hukukuna tabi olmasını gerektirir.
Eşin İkamet Ettiği Ülkede Alınan Boşanma Kararını Türkiye’de Tanıtmak: Bu yol ise, mahkeme aracılığıyla (tanıma-tenfiz davası) veya belirli şartlar altında daha hızlı bir idari süreçle işletilebilir.

Hangi stratejinin daha uygun olduğu; eşlerin vatandaşlık durumları, son ortak ikametgahları, aralarındaki iş birliği düzeyi ve boşanmanın nafaka, mal paylaşımı ya da velayet gibi konuları içerip içermediğine göre değişir. Bu makalede, her iki yolun da hukuki süreçlerini, avantajlarını ve zorluklarını inceleyeceğiz.

1) Doğrudan Türkiye’de Boşanma Davası Açmak

Bu bölümde, eşlerden birinin yurtdışında olduğu durumlarda, boşanma davasının doğrudan Türk yargı sistemi içinde başlatılması süreci ele alınacaktır.

Türk Mahkemelerinin Yetkisi Nasıl Belirlenir?

Türk mahkemelerinin bir davaya bakabilme yetkisi, uluslararası boşanma davalarının ilk adımıdır.

Genel Yetki Kuralı (TMK Madde 168): 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’na göre boşanma davası, davacının yerleşim yeri, davalının yerleşim yeri veya eşlerin davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesinde açılabilir. Bu düzenleme, Türkiye’de bulunan davacıya dava açacağı yeri seçme konusunda önemli bir esneklik tanır.
Türk Vatandaşları İçin (MÖHUK Madde 41): Türk vatandaşları için bir düzenleme mevcuttur. Yukarıdaki şartlar sağlanamasa bile (örneğin, her iki eş de yurtdışında yaşıyorsa), bir Türk vatandaşı boşanma davasını “daima” Türkiye’de açabilir. Bu gibi durumlarda yetkili mahkeme sırasıyla; ilgilinin Türkiye’deki son yerleşim yeri, bunun bulunmaması hâlinde Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden biri olur.

Hangi Ülkenin Hukuku Uygulanacak? (Uygulanacak Maddi Hukuk)

Yetkili mahkeme belirlendikten sonraki en önemli aşama, boşanmanın esasına (boşanma sebepleri, nafaka, velayet gibi) hangi ülke hukukunun uygulanacağının tespitidir. 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk Kanunu (MÖHUK) 14. maddesine göre hiyerarşi şöyledir:

Ortak Milli Hukuk: Eşlerin her ikisi de aynı ülke vatandaşı ise (örneğin, ikisi de Alman vatandaşı), o ülkenin hukuku uygulanır. Eşlerden birinin çifte vatandaşlığı (Türk+Yabancı) varsa, ortak milli hukuk olarak Türk hukuku kabul edilir.
Ortak Mutad Mesken (Sürekli İkametgah) Hukuku: Eşler farklı vatandaşlıklara sahipse, birlikte sürekli olarak yaşadıkları (müşterek mutad mesken) ülkenin hukuku uygulanır.
Türk Hukuku (Lex Fori): Yukarıdaki iki şartın da sağlanamadığı durumlarda (örneğin, farklı vatandaşlıklar ve ortak bir sürekli ikametgahın bulunmaması), varsayılan olarak Türk hukuku uygulanır.

Davanın esasına bu hiyerarşiye göre belirlenen hukuk uygulanırken, davanın nasıl ilerleyeceği, delillerin nasıl sunulacağı gibi usule ilişkin tüm konular, istisnasız olarak Türk hukukuna tabidir.

En Kritik Engel: Yurtdışına Tebligat Zorunluluğu

Usulüne uygun tebligat, adil yargılanma hakkının temel taşıdır. Tebligat yapılmadan mahkeme davaya devam edemez. Çekişmeli bir boşanma davasının toplam süresi, genellikle bu ilk adımın ne kadar süreceğine bağlıdır.

Yurtdışındaki Türk Vatandaşına Tebligat (Tebligat Kanunu m. 25/a): Bu süreç nispeten daha hızlıdır. Mahkeme, evrakı doğrudan ilgili ülkedeki Türk konsolosluğuna veya büyükelçiliğine gönderir. Tercüme zorunluluğu yoktur. Konsolosluk vatandaşı bilgilendirir. Tahmini Süre: 1 ila 3 ay.
Yurtdışındaki Yabancı Uyruklu Kişiye Tebligat (Tebligat Kanunu m. 25): Bu süreç daha karmaşık ve uzundur. Evrakların, tebligat yapılacak ülkenin resmi diline tercüme edilmesi gerekir. Ardından diplomatik kanallar aracılığıyla (Adalet Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Türk temsilciliği) ilgili ülke makamlarına iletilir. Bu süreç genellikle Lahey Tebligat Sözleşmesi hükümlerine tabidir. Tahmini Süre: 4 ila 6 ay veya daha uzun.
Adresin Bilinmemesi (İlanen Tebligat): Eşin adresinin tüm resmi araştırmalara rağmen tespit edilemediği durumlarda, son çare olarak “ilanen tebligat” yoluna başvurulur. Bu, dava süresine birkaç ay daha ekleyebilir.

Çekişmeli ve Anlaşmalı Boşanma

Çekişmeli Boşanma Davası

Usulüne uygun tebligatın (aylar sürebilen) tamamlanmasının ardından süreç; cevap dilekçeleri, ön inceleme, delillerin sunulması (tanıklar vb.), tahkikat duruşmaları ve karar aşamalarıyla ilerler. Davanın uluslararası niteliği, her bir usuli adımı yavaşlatma potansiyeline sahiptir. Bu nedenle çekişmeli bir dava 1 ila 3 yıl arasında sürebilmektedir.

Anlaşmalı Boşanma Davası

Anlaşmalı boşanma, en hızlı yol gibi görünse de, yurtdışındaki eş söz konusu olduğunda en zorlu yola dönüşebilir.

Temel Zorluk (TMK m. 166/3): Kanun, anlaşmalı boşanma kararı için hâkimin “tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesini” emredici bir şart olarak koşar.
İstinabe (Talimatla Dinleme) Yasağı: Yargıtay’ın yerleşik içtihatları, yurtdışındaki eşin bulunduğu yerdeki bir mahkeme (istinabe) veya konsolosluk aracılığıyla dinlenmesini kesin olarak reddetmektedir. Gerekçe, Türk hâkiminin tarafların boşanma iradesini bizzat gözlemlemesi gerektiğidir.
SEGBİS (Video Konferans) ile Dinleme: Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi (SEGBİS) aracılığıyla yurtdışındaki eşin dinlenmesi konusu, hukukta bir belirsizlik alanı yaratmaktadır. Bazı ilk derece mahkemeleri bu yöntemi kabul etse de, Yargıtay’ın benimsediği yaygın görüş, kanunun fiziki mevcudiyeti şart koştuğu ve SEGBİS’in bu amaçla kullanılamayacağı yönündedir.

Bu durum, anlaşmalı boşanma için yurtdışındaki eşin mutlaka duruşmaya fiziken gelmesini gerektirmekte, aksi takdirde davanın reddedilme veya çekişmeliye dönme riski bulunmaktadır.

2) Yabancı Boşanma Kararının Türkiye’de Tanınması

Bu strateji, boşanma sürecini yurtdışında tamamlayıp, alınan kararın Türkiye’de hukuken geçerli kılınmasını sağlar.

“Tanıma” ve “Tenfiz” Arasındaki Hayati Fark Nedir?

Tanıma (Recognition): Yabancı bir mahkeme kararının Türkiye’de kesin hüküm etkisine sahip olmasını sağlar. Eğer tek amaç Türkiye’deki nüfus kayıtlarında medeni halin “boşanmış” olarak güncellenmesi ise, “tanıma” davası açmak yeterlidir. Tanıma, bir hukuki durumu tescil eder.
Tenfiz (Enforcement): Yabancı mahkeme kararının, Türkiye’de icra edilebilir hale gelmesini sağlar. Eğer yabancı kararda nafaka, tazminat, çocuk için iştirak nafakası veya mal paylaşımı gibi Türk makamlarının müdahalesini gerektiren hükümler varsa, “tenfiz” davası açılması zorunludur. Tenfiz kararı, tanımayı da kapsar.

Tanıma ve Tenfiz Davası Süreci

Temel Şartlar (MÖHUK m. 50, 54):
1. Yabancı bir mahkeme tarafından verilmiş, kesinleşmiş bir ilamın bulunması.
2. Kararın, Türk kamu düzenine açıkça aykırı olmaması.
3. Yabancı mahkemedeki yargılamada davalının savunma hakkına riayet edilmiş olması.
Gerekli Belgeler: Yabancı mahkeme kararının aslı, kararın kesinleştiğini gösteren belge veya şerh, Apostil şerhi (belgenin uluslararası geçerliliğini sağlayan tasdik) ve tüm bu belgelerin yeminli tercüman tarafından yapılmış noter onaylı Türkçe tercümeleri.
Süreç: Dava, yetkili Aile Mahkemesi’nde açılır. Mahkeme, boşanma davasını yeniden görmez; sadece yukarıdaki şartların varlığını denetler. Karşı taraf itiraz etmezse, süreç tebligata bağlı olarak 6 ila 12 ay sürebilir.

Dava Açmadan İdari Tanıma (Nüfus Hiz. K. m. 27/A)

Bu yol, basit boşanma kararlarının mahkemeye gitmeden, idari bir işlemle tescil edilmesini sağlayan son derece pratik ve hızlı bir yöntemdir.

Prosedür: Başvuru, yurtdışındaki bir Türk Konsolosluğuna veya Türkiye’deki bir Nüfus Müdürlüğüne yapılabilir.
Başvuru Şekli: Eski eşler birlikte başvurabilir. Kritik kolaylık olarak, eğer boşanan eş yabancı uyruklu ise, Türk vatandaşı olan taraf tek başına başvuru yaparak boşanmayı tescil ettirebilir.
Kısıtlama: Bu idari yol, kesinlikle sadece tanıma amaçlıdır. Medeni hali güncellemek için kullanılabilir, ancak yabancı kararda nafaka, velayet veya mal paylaşımı gibi icrai hükümler varsa bu yol kapalıdır. Bu tür hükümler için mahkemede tenfiz davası açmak zorunludur.
Tahmini Süre: Birkaç hafta ila birkaç ay arasında değişen süresiyle, uygulanabildiği durumlarda açık ara en hızlı seçenektir.

Karşılaştırmalı Tablo

Hangi stratejinin seçileceği, duruma özgü bir karardır. Aşağıdaki tablo, farklı senaryolara göre en uygun stratejinin belirlenmesine yardımcı olmayı amaçlamaktadır.

Özellik	Türkiye’de Çekişmeli Boşanma	Tanıma/Tenfiz Davası	İdari Tanıma (Nüfus Md.)
Temel Amaç	Türk mahkemesinden yeni bir boşanma kararı almak.	Mevcut bir yabancı boşanma kararını Türkiye’de geçerli kılmak.	Mevcut bir yabancı boşanma kararını Türk nüfus kayıtlarına işlemek.
Tahmini Süre	1 – 3 yıl	6 – 12 ay	Haftalar ila birkaç ay
Ana Gereklilik	Başarılı uluslararası tebligat.	Kesinleşmiş ve Apostil şerhli yabancı mahkeme kararı.	Birlikte başvuru veya (eski eş yabancı ise) Türk vatandaşının tek taraflı başvurusu.
Mali Konular/Velayet	Evet, mahkeme tüm konularda karar verir.	Evet, mevcut bir karar için tenfiz talep edilirse.	Hayır, sadece medeni hali günceller.
En Uygun Olduğu Durum	İş birliği yapmayan eş, önceden alınmış bir karar yok, karmaşık konuların Türk mahkemesince karara bağlanması isteniyor.	Halihazırda alınmış yabancı karar var ve içerdiği mali/velayet hükümlerinin Türkiye’de icrası gerekiyor.	Nafaka, velayet gibi icrai hükümler içermeyen bir yabancı boşanma kararı var; amaç sadece medeni hali hızlıca güncellemek.
En Büyük Engel	Uluslararası tebligatın süresi ve karmaşıklığı.	Türk mahkemesinin “kamu düzeni” denetimi.	Eski eş iş birliği yapmayan bir Türk vatandaşı ise veya kararda mali hükümler varsa uygun olmaması.

Yurtdışından Vekaletname Verme Süreci

Uluslararası unsurlu boşanma davalarının karmaşıklığı nedeniyle uzman bir avukattan destek alınması şiddetle tavsiye edilir. Yurtdışından bir avukata vekaletname vermek için iki yol vardır:

Türk Konsolosluğu Aracılığıyla (En Kolay Yol): Kişi, kimliği/pasaportu ve avukatın bilgileri ile konsolosluğa bizzat başvurur. Vekaletname Türkçe olarak düzenlenir ve anında Türkiye’de geçerli olur.
Yabancı Noter Aracılığıyla: Vekaletname yerel bir noterde düzenlenebilir. Ancak bu belgenin Türkiye’de geçerli olabilmesi için mutlaka Apostil şerhi ile tasdik edilmesi gerekir.

Boşanma davası için verilecek vekaletnamenin özel yetkiler içermesi ve vekalet verenin fotoğrafını taşıması yasal bir zorunluluktur.

Sonuç ve Genel Değerlendirme

Yurtdışındaki bir eşten boşanma süreci, Türk hukuku çerçevesinde üç temel stratejik yol sunmaktadır: Türkiye’de çekişmeli dava açmak (1-3 yıl), yabancı kararı mahkeme yoluyla tanıtmak (6-12 ay) veya idari yolla tanıtmak (birkaç hafta/ay).

En doğru yolun hangisi olduğu, büyük ölçüde eşler arasındaki iş birliği düzeyine ve boşanmanın sadece medeni hal değişikliği mi yoksa mali ve velayete ilişkin hükümlerin icrasını mı içerdiğine bağlıdır. Eğer taraflar arasında iş birliği varsa ve icra gerektiren bir hüküm yoksa, yabancı bir ülkede boşanıp bu kararı Türkiye’de idari yolla tanıtmak en hızlı çözümdür. Buna karşılık, iş birliğinin olmadığı durumlarda, sürecin uzun ve karmaşık olacağı, özellikle uluslararası tebligat aşamasının sabır gerektireceği baştan kabul edilmelidir.