Τι συμβαίνει εάν ένας αλλοδαπός διαπράξει έγκλημα στην Τουρκία; | 2025

Η παγκοσμιοποίηση και η αυξανόμενη διεθνής κινητικότητα των ανθρώπων καθιστούν όλο και πιο συχνό το φαινόμενο άτομα διαφορετικών εθνικοτήτων να γίνονται διάδικοι στις ποινικές διαδικασίες ενός κράτους. Λοιπόν, σε ποιες νομικές διαδικασίες υπόκεινται οι αλλοδαποί όταν διαπράττουν έγκλημα εντός των συνόρων της Δημοκρατίας της Τουρκίας; Αυτό το άρθρο εξετάζει τη διαδικασία δίκης για έναν αλλοδαπό που διαπράττει έγκλημα στην Τουρκία, τις αρχές στις οποίες βασίζεται η δικαιοδοσία των τουρκικών δικαστηρίων, τα δικαιώματα των αλλοδαπών κατηγορουμένων και τις κυρώσεις που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν σε περίπτωση καταδίκης, υπό το πρίσμα της ισχύουσας νομοθεσίας και των δικαστικών αποφάσεων από το 2025.

Σε Τι Βασίζεται η Δικαιοδοσία των Τουρκικών Δικαστηρίων; (Αρχές Εδαφικής Εφαρμογής)

Το αν ένας αλλοδαπός μπορεί να δικαστεί από τουρκικά δικαστήρια καθορίζεται από τις αρχές που διέπουν το εδαφικό πεδίο εφαρμογής του ποινικού δικαίου.

1. Η Θεμελιώδης Αρχή: Εδαφικότητα (Αρχή της Εδαφικότητας – TCK άρθρο 8)

Η αρχή της εδαφικότητας σημαίνει ότι ένα κράτος εφαρμόζει τους δικούς του ποινικούς νόμους σε εγκλήματα που διαπράττονται εντός της κυρίαρχης επικράτειάς του, ανεξάρτητα από την εθνικότητα του δράστη ή του θύματος. Αυτή είναι μια φυσική συνέπεια της κρατικής κυριαρχίας και ο κύριος κανόνας του Τουρκικού Ποινικού Κώδικα (TCK). Το TCK άρθρο 8/1 διευκρινίζει αυτή την αρχή δηλώνοντας: “Οι τουρκικοί νόμοι εφαρμόζονται στα εγκλήματα που διαπράττονται στην Τουρκία.”

• Τι Σημαίνει “Έγκλημα που διαπράχθηκε στην Τουρκία”; Ο νόμος ερμηνεύει αυτή την έννοια ευρέως. Ένα έγκλημα θεωρείται ότι διαπράχθηκε στην Τουρκία εάν η πράξη διαπράχθηκε μερικώς ή ολικώς στην Τουρκία, ή εάν το αποτέλεσμα επήλθε στην Τουρκία (TCK άρθρο 8/1). Για παράδειγμα, εάν διαπραχθεί απάτη μέσω διαδικτύου από το εξωτερικό εναντίον ατόμου στην Τουρκία, ο δράστης μπορεί να δικαστεί βάσει του τουρκικού δικαίου επειδή το αποτέλεσμα επήλθε στην Τουρκία.

• Τι Περιλαμβάνει η “Επικράτεια”; Σύμφωνα με το TCK άρθρο 8/2, η έννοια της “επικράτειας” περιλαμβάνει όχι μόνο την ξηρά αλλά και τα τουρκικά χωρικά ύδατα, τον εναέριο χώρο, τα τουρκικά θαλάσσια και εναέρια σκάφη στην ανοικτή θάλασσα, τα τουρκικά πολεμικά πλοία και αεροσκάφη, καθώς και τις σταθερές πλατφόρμες που έχουν εγκατασταθεί στην υφαλοκρηπίδα της Τουρκίας. Τα εγκλήματα που διαπράττονται σε αυτές τις περιοχές θεωρούνται επίσης ότι διαπράχθηκαν στην Τουρκία.

2. Το Ζήτημα της Διπλής Δίωξης: Απόλυτος Χαρακτήρας της Εδαφικότητας και Σύγκρουση με το “Ne Bis In Idem” (TCK άρθρο 9)

Το τουρκικό νομικό σύστημα αποδίδει πολύ ισχυρή σημασία στην αρχή της εδαφικότητας. Το TCK άρθρο 9 ορίζει: “Πρόσωπο που έχει καταδικαστεί σε ξένη χώρα για έγκλημα που διέπραξε στην Τουρκία, δικάζεται εκ νέου στην Τουρκία.” Αυτό σημαίνει ότι ακόμη κι αν ένας αλλοδαπός που διέπραξε έγκλημα στην Τουρκία έχει δικαστεί, καταδικαστεί και μάλιστα εκτίσει την ποινή του σε άλλη χώρα για το ίδιο έγκλημα, αυτό δεν τον εμποδίζει να δικαστεί ξανά στην Τουρκία.

Αυτή η κατάσταση έρχεται σε σύγκρουση με την παγκόσμια νομική αρχή “ne bis in idem” (απαγόρευση διπλής δίωξης). Ο Τούρκος νομοθέτης, δίνοντας προτεραιότητα στην κυριαρχία του κράτους στην τιμωρία εγκλημάτων που διαπράττονται εντός της επικράτειάς του, έχει θέσει την εξουσία τιμωρίας του κράτους πάνω από το δικαίωμα του ατόμου να μην δικαστεί δύο φορές για την ίδια πράξη.

• Μηχανισμός Αποζημίωσης: Αφαίρεση Ποινής (TCK άρθρο 16): Το σύστημα προσφέρει μια λύση για την αποτροπή της διπλής τιμωρίας. Σύμφωνα με το TCK άρθρο 16, ο χρόνος που δαπανήθηκε σε κράτηση, επιτήρηση ή φυλάκιση σε ξένη χώρα για το ίδιο έγκλημα αφαιρείται από την ποινή που πρόκειται να επιβληθεί στην Τουρκία. Το Ακυρωτικό Δικαστήριο επιβάλλει επίσης αυτή την αφαίρεση στις αποφάσεις του.

3. Άλλες Αρχές Δικαιοδοσίας (Εξαιρετικές Περιπτώσεις)

Για καταστάσεις όπου η αρχή της εδαφικότητας μπορεί να είναι ανεπαρκής, ο TCK περιλαμβάνει εξαιρετικούς κανόνες δικαιοδοσίας που βασίζονται σε άλλες αρχές:

• Αρχή της Προσωπικότητας: Συνδέει τη δικαιοδοσία με την εθνικότητα του δράστη (Ενεργητική Προσωπικότητα – TCK άρθρο 10, 11) ή του θύματος (Παθητική Προσωπικότητα – TCK άρθρο 12). Οι τουρκικοί νόμοι μπορούν να εφαρμοστούν σε εγκλήματα που διαπράχθηκαν στο εξωτερικό υπό ορισμένες προϋποθέσεις.

• Αρχή της Προστασίας (Πραγματικότητας) (TCK άρθρο 13): Επιτρέπει την εφαρμογή των τουρκικών νόμων σε ορισμένα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στο εξωτερικό κατά των ζωτικών συμφερόντων του κράτους (π.χ. κρατική ασφάλεια), ανεξάρτητα από την εθνικότητα του δράστη.

• Αρχή της Παγκοσμιότητας (TCK άρθρο 13): Επιτρέπει στα τουρκικά δικαστήρια να διώκουν ορισμένα διεθνή εγκλήματα (π.χ. γενοκτονία, βασανιστήρια), ανεξάρτητα από το πού ή από ποιον διαπράχθηκαν, εάν ο δράστης βρεθεί στην Τουρκία.

Συνοπτικός Πίνακας: Αρχές Δικαιοδοσίας Σύμφωνα με τον Τουρκικό Ποινικό Κώδικα

Πίνακας 1: Αρχές Δικαιοδοσίας και Προϋποθέσεις Εφαρμογής

Ποινική Διαδικασία για Αλλοδαπούς Κατηγορουμένους

Εάν η Τουρκία έχει δικαιοδοσία, αρχίζει ποινική διαδικασία κατά του αλλοδαπού κατηγορουμένου σύμφωνα με τον Τουρκικό Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (CMK). Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, ο αλλοδαπός κατηγορούμενος έχει τα ίδια θεμελιώδη δικαιώματα με τους Τούρκους πολίτες, συν επιπλέον εγγυήσεις.

Στάδιο Έρευνας

Το στάδιο της έρευνας αρχίζει όταν ο εισαγγελέας λαμβάνει γνώση για υποψία εγκλήματος και συνεχίζεται μέχρι την αποδοχή του κατηγορητηρίου από το δικαστήριο. Κύριος σκοπός είναι η συλλογή όλων των αποδεικτικών στοιχείων (υπέρ και κατά του υπόπτου), η αποκάλυψη της υλικής αλήθειας και ο προσδιορισμός εάν υπάρχει επαρκής υποψία για την άσκηση δημόσιας αγωγής. Οι διαδικασίες έρευνας είναι γενικά απόρρητες.

Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, ο αλλοδαπός ύποπτος, όπως και οι Τούρκοι πολίτες, μπορεί να υποβληθεί σε διάφορα προστατευτικά μέτρα ανάλογα με τη φύση των αποδεικτικών στοιχείων και τις νομικές προϋποθέσεις. Τα μέτρα που ρυθμίζονται βάσει του CMK περιλαμβάνουν:

• Σύλληψη (CMK άρθρο 90 κ.ε.): Προσωρινή στέρηση της ελευθερίας χωρίς δικαστική εντολή σε περιπτώσεις αυτόφωρου εγκλήματος ή όταν η καθυστέρηση είναι επιζήμια.

• Κράτηση (CMK άρθρο 91): Κράτηση του συλληφθέντος κατ’ εντολή του εισαγγελέα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (συνήθως 24 ώρες, επεκτάσιμο για συλλογικά εγκλήματα) σε μονάδες της Αστυνομίας ή της Χωροφυλακής για τη διασφάλιση της ορθής διεξαγωγής των ανακριτικών διαδικασιών. Οι αλλοδαποί ύποπτοι πρέπει να ενημερώνονται για το δικαίωμά τους σε προξενική επικοινωνία κατά την κράτηση.

• Προσωρινή Κράτηση (Tutuklama) (CMK άρθρο 100 κ.ε.): Το αυστηρότερο προστατευτικό μέτρο, εφαρμόσιμο μόνο με δικαστική απόφαση όταν υπάρχει ισχυρή υποψία που υποστηρίζεται από συγκεκριμένα αποδεικτικά στοιχεία και συντρέχει λόγος κράτησης (κίνδυνος φυγής, κίνδυνος αλλοίωσης αποδεικτικών στοιχείων κ.λπ.). Αν και η ιδιότητα του αλλοδαπού από μόνη της δεν αποτελεί επαρκή λόγο για κίνδυνο φυγής, παράγοντες όπως η έλλειψη μόνιμης κατοικίας στην Τουρκία μπορούν να ενισχύσουν αυτή την υποψία. Κατά των αποφάσεων προσωρινής κράτησης μπορούν να ασκηθούν ένδικα μέσα.

• Δικαστικός Έλεγχος (CMK άρθρο 109 κ.ε.): Απελευθέρωση του ατόμου υπό ορισμένες υποχρεώσεις αντί της προσωρινής κράτησης, ακόμη και αν συντρέχουν λόγοι κράτησης. Για τους αλλοδαπούς, οι αποφάσεις δικαστικού ελέγχου συχνά περιλαμβάνουν απαγόρευση εξόδου από τη χώρα, περιορισμούς στη μετάβαση σε ορισμένα μέρη ή τακτικές υποχρεώσεις εμφάνισης.

Στάδιο Δίωξης

Εάν ο εισαγγελέας καταλήξει στο συμπέρασμα ότι υπάρχει επαρκής υποψία, συντάσσεται κατηγορητήριο και ασκείται δημόσια αγωγή στο αρμόδιο δικαστήριο. Το στάδιο της δίωξης (δίκη) αρχίζει όταν το δικαστήριο αποδεχθεί το κατηγορητήριο. Διεξάγονται ακροάσεις, ο κατηγορούμενος ανακρίνεται, ακούγονται μάρτυρες και συζητούνται τα αποδεικτικά στοιχεία. Το δικαστήριο εκδίδει στη συνέχεια απόφαση (αθώωση, καταδίκη κ.λπ.).

Θεμελιώδη Δικαιώματα και Εγγυήσεις για Αλλοδαπούς Κατηγορουμένους

Η μη παροχή αυτών των εγγυήσεων υπονομεύει τη δικαιοσύνη της δίκης και μπορεί να οδηγήσει στην ακύρωση της απόφασης.

• Δικαίωμα σε Δίκαιη Δίκη: Εγγυημένο από το Άρθρο 36 του Συντάγματος και το Άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Περιλαμβάνει το δικαίωμα να δικαστεί από ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστήριο, εντός εύλογου χρονικού διαστήματος και δημόσια. Περιλαμβάνει επίσης δικαιώματα όπως η παροχή επαρκούς χρόνου και διευκολύνσεων για την υπεράσπιση, η προσκόμιση αποδεικτικών στοιχείων και η “ισότητα των όπλων”.

• Δικαίωμα σε Διερμηνέα (CMK άρθρο 202): Εάν ο κατηγορούμενος δεν γνωρίζει τουρκικά, έχει δικαίωμα δωρεάν βοήθειας από διερμηνέα σε όλα τα στάδια. Αυτό περιλαμβάνει τη μετάφραση ουσιωδών εγγράφων όπως το κατηγορητήριο. Η παραβίαση αυτού του δικαιώματος αποτελεί λόγο ακύρωσης. Ωστόσο, η Ολομέλεια του Ακυρωτικού Δικαστηρίου αποφάσισε ότι ο διορισμός διερμηνέα δεν είναι υποχρεωτικός εάν ο κατηγορούμενος γνωρίζει τουρκικά αρκετά καλά για να εκφραστεί.

• Δικαίωμα σε Δικηγόρο (CMK άρθρο 150): Ο αλλοδαπός κατηγορούμενος έχει δικαίωμα νομικής βοήθειας σε κάθε στάδιο. Εάν δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά έναν δικηγόρο, του διορίζεται ένας δωρεάν από τον δικηγορικό σύλλογο. Η εκπροσώπηση από δικηγόρο είναι υποχρεωτική για εγκλήματα που τιμωρούνται με φυλάκιση άνω των πέντε ετών.

• Δικαίωμα Προξενικής Επικοινωνίας: Κατόπιν αιτήματος κρατούμενου ή συλληφθέντος αλλοδαπού, οι αρχές πρέπει να ενημερώσουν το προξενείο του κράτους του (Σύμβαση της Βιέννης). Οι αρχές πρέπει να ενημερώσουν τον αλλοδαπό γι’ αυτό το δικαίωμα χωρίς καθυστέρηση.

Ένδικα Μέσα (Εφέσεις)

Οι αλλοδαποί κατηγορούμενοι έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους Τούρκους πολίτες να ασκήσουν έφεση κατά δικαστικών αποφάσεων:

• Istinaf (Περιφερειακό Εφετείο): Εφέσεις κατά αποφάσεων πρωτοβάθμιων δικαστηρίων. Επανεξετάζει τόσο τα πραγματικά περιστατικά όσο και το νόμο.

• Temyiz (Ακυρωτικό Δικαστήριο): Αναιρέσεις κατά ορισμένων αποφάσεων του περιφερειακού εφετείου. Γενικά επανεξετάζει μόνο νομικά ζητήματα.

  • Εξαίρεση: Οι αποφάσεις σχετικά με αιτήματα έκδοσης προσβάλλονται απευθείας στο Ακυρωτικό Δικαστήριο.

Αποτελέσματα Δίκης και Κυρώσεις

Οι αποφάσεις που εκδίδονται στο τέλος της ποινικής δίκης παράγουν τόσο άμεσες ποινικές κυρώσεις όσο και έμμεσες διοικητικές κυρώσεις για τον αλλοδαπό κατηγορούμενο.

Καταδίκη και Εκτέλεση Ποινής

Εάν κριθεί ένοχος, ο κατηγορούμενος καταδικάζεται σε φυλάκιση ή δικαστικό πρόστιμο. Η κατάσταση ενός αλλοδαπού που καταδικάζεται σε φυλάκιση αναφέρεται στο Υπουργείο Εσωτερικών (Γενική Διεύθυνση Διαχείρισης Μετανάστευσης) μετά την έκτιση της ποινής ή κατά την υφ’ όρον απόλυση, για αξιολόγηση σχετικά με διαδικασίες απέλασης (TCK άρθρο 59).

Διοικητική Συνέπεια Καταδίκης: Απέλαση (Deport)

Η απέλαση δεν είναι ποινική κύρωση αλλά διοικητική κύρωση που εφαρμόζεται βάσει του Νόμου περί Αλλοδαπών και Διεθνούς Προστασίας Αρ. 6458 (LFIP). Η απόφαση λαμβάνεται από τη Γενική Διεύθυνση Διαχείρισης Μετανάστευσης ή τις νομαρχίες.

Λόγοι Απέλασης (LFIP άρθρο 54)

Μια απόφαση απέλασης κατά αλλοδαπού που διέπραξε έγκλημα μπορεί συνήθως να βασίζεται σε:

• Όσους κρίνονται αναγκαίο να απελαθούν βάσει του TCK άρθρο 59 (άρθρο 54/1-a).

• Ηγέτες, μέλη ή υποστηρικτές τρομοκρατικών ή κερδοσκοπικών εγκληματικών οργανώσεων (άρθρο 54/1-b).

• Όσους αποτελούν απειλή για τη δημόσια τάξη, τη δημόσια ασφάλεια ή τη δημόσια υγεία (άρθρο 54/1-d).

Η έννοια της “απειλής για τη δημόσια τάξη” παρέχει ευρεία διακριτική ευχέρεια αλλά απαιτεί συγκεκριμένα αποδεικτικά στοιχεία. Η απλή ύπαρξη ποινικής έρευνας ενδέχεται να μην επαρκεί.

Επίδραση της Αναστολής Ανακοίνωσης της Απόφασης (HAGB) στην Απέλαση

Η HAGB αναστέλλει τις νομικές συνέπειες μιας καταδίκης για 5 έτη. Δεν αποτελεί τελεσίδικη καταδίκη με την έννοια του ποινικού δικαίου. Ωστόσο, στην πράξη, οι διοικητικές αρχές μπορούν ακόμα να εκδώσουν απόφαση απέλασης με βάση τη φύση της πράξης που αποτέλεσε αντικείμενο της απόφασης HAGB, ερμηνεύοντάς την ως “απειλή για τη δημόσια τάξη”. Μια απόφαση HAGB δεν παρέχει απόλυτη προστασία κατά της απέλασης, γεγονός που μειώνει τη νομική προβλεψιμότητα για τους αλλοδαπούς.

Ένδικα Μέσα κατά Αποφάσεων Απέλασης

Οι αλλοδαποί διαθέτουν αποτελεσματικά ένδικα μέσα κατά των αποφάσεων απέλασης:

• Πρόσωπα που Δεν Μπορούν να Απελαθούν (LFIP άρθρο 55): Όσοι αντιμετωπίζουν σοβαρό κίνδυνο θανατικής ποινής, βασανιστηρίων ή απάνθρωπης μεταχείρισης στη χώρα προορισμού δεν μπορούν να απελαθούν (αρχή της “μη επαναπροώθησης”).

• Αγωγή Ακύρωσης στο Διοικητικό Δικαστήριο: Μπορεί να ασκηθεί αγωγή ακύρωσης στο διοικητικό δικαστήριο εντός 7 ημερών από την κοινοποίηση. Η άσκηση της αγωγής αναστέλλει αυτόματα την εκτέλεση της απόφασης απέλασης μέχρι την έκδοση απόφασης επί της υπόθεσης. Οι αποφάσεις του διοικητικού δικαστηρίου επί του θέματος είναι τελεσίδικες (δεν υπόκεινται σε περαιτέρω έφεση).

• Ατομική Προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο: Ακόμη κι αν η απόφαση του διοικητικού δικαστηρίου είναι τελεσίδικη, μπορεί να υποβληθεί ατομική προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο (AYM). Το AYM επανεξετάζει τις αποφάσεις απέλασης ιδίως όσον αφορά:

  • Απαγόρευση Κακομεταχείρισης (Σύνταγμα άρθρο 17): Εάν υπάρχει συγκεκριμένος κίνδυνος στη χώρα προορισμού, το AYM μπορεί να εκδώσει προσωρινή διαταγή για να σταματήσει την απέλαση.

  • Δικαίωμα Σεβασμού της Οικογενειακής Ζωής (Σύνταγμα άρθρο 20): Το AYM και το ΕΔΔΑ εξετάζουν εάν έχει επιτευχθεί δίκαιη ισορροπία μεταξύ της προστασίας της δημόσιας τάξης και του δικαιώματος του ατόμου στην οικογενειακή ζωή (λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρότητα του εγκλήματος, τη διάρκεια παραμονής, τους οικογενειακούς δεσμούς, το υπέρτατο συμφέρον του παιδιού κ.λπ.).

Συμπέρασμα και Αξιολόγηση

Η δίκη ενός αλλοδαπού που διαπράττει έγκλημα στην Τουρκία περιλαμβάνει μια πολύπλοκη διαδικασία στη διασταύρωση του ποινικού και του διοικητικού δικαίου. Το τουρκικό νομικό σύστημα τονίζει έντονα την ποινική του κυριαρχία βάσει της αρχής της εδαφικότητας, όπως αντικατοπτρίζεται στα TCK άρθρο 8 και 9, ενώ ταυτόχρονα χορηγεί σημαντικά διαδικαστικά δικαιώματα και εγγυήσεις στους αλλοδαπούς κατηγορουμένους κατά τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας, σύμφωνα με το Σύνταγμα και τις διεθνείς συμβάσεις.

Η διαδικασία ποινικής δικαιοσύνης στην Τουρκία, ειδικά για τους αλλοδαπούς, είναι αρκετά πολύπλοκη λόγω των γλωσσικών εμποδίων, των διαδικαστικών διαφορών και των πρόσθετων κινδύνων όπως η απέλαση. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας για έναν αλλοδαπό που αντιμετωπίζει ποινικές κατηγορίες να λάβει επαγγελματική νομική συνδρομή από δικηγόρο εξειδικευμένο στο ποινικό δίκαιο και το δίκαιο αλλοδαπών από το στάδιο της έρευνας, για την προστασία των δικαιωμάτων του και τη διασφάλιση μιας δίκαιης διαδικασίας δίκης.